Brabantdam

Deze straat was aanvankelijk een dam buiten de stadspoort langsheen de Schelde waarop een weg was aangelegd doorheen een moerassig gebied.

Het gedeelte dat vroeger binnen de stadsomwalling lag heette de Brabantstraat en bevond zich tussen het François Laurentplein en de Vogelmarkt. Het was een smalle straat die in 1822 merkbaar werd verbreed. De vroegste bronnen dd. 1313 spreken over de  “Brabantstrate”. Kortstondig kreeg ze in 1812 de naam Keizerinnenstraat maar met de val van Napoleon verdween al vlug deze straatnaam. Uiteindelijk zou in 1941 de Brabantdam voor de gehele afstand gelden van de Vlaanderenstraat tot aan de Vogelmarkt.

Op het einde van de Brabantstraat stond de Brabantpoort aan de Watermolenbrug. Hier woonde de adelijke familie Braem waardoor de poort ook als Braempoort gekend was. Voorbij de Braempoort ontwikkelde zich een nieuwe wijk “Over-Schelde” rond de hoofdweg Brabantdam. Deze wijk was eigendom van Margaretha van Oostenrijk die het gehele gebied in 1254 aan Gent afstond. De poort was als binnenpoort niet meer tot functie en verdween grotendeels in 1540 om in 1779 definitief uit het zicht te verdwijnen.

Aan de Brabantpoort stond eveneens de 13-eeuwse Braemmolen eigendom van de stad Gent. De “Braemgaten” of “Molengaten” aldaar deden dienst als middeleeuws verdedigingsmiddel waarbij het omringende land onder water kon worden gezet. Een groot wiel bracht 4 molens in werking nl. de Hoeckmeulen, de Mautmeulen, de Rogghemeulen en de Waelinne. In het kader van de aanleg van het François Laurentplein verdween de molen in 1881.

Bij de afbraak zijn er verschillende grafzerken ontdekt. Deze waren door de Calvinisten van de kerkhoven ontvreemd om bij waterwerken ter versterking te gebruiken. De zerken zijn vervolgens in het museum van de St.-Baafsabdij ondergebracht.

De Brabantdam is van oudsher een befaamde winkelstraat die momenteel meeprofiteert van de opwaardering van omringende winkelstraten. Het is een vroegere invalsweg uit Brabant in het verlengde van de Brusselse Steenweg.

Eertijds heette de Brabantdam de “Rechte straat”, welke het midden der stad met de statie verbond (Zuidstation), en liep van de Braempoort naar de Hooie, een gemeene meersch (weiland aan de Lange Violettestraat). In 1334 stond zij al beschreven als “an den Brabantdam”.

Waar de Vlaanderenstraat en de Brabantdam elkaar ontmoeten was rond 1900 het Rondpunt, nu het Hippoliet Lippensplein. Het was een creatie naar Engels model voor vlot rondgaand verkeer. Wegens de geringe oppervlakte kon dit experiment op minder bijval rekenen.

Tegen het einde van de straat aan, dicht tegen de Hooipoort, hadden de Volders in 1320 hun Godshuis en kapel gesticht ter ere van de H. Christoffel.

Ook stond hier de Refuge of Priory van Melle die de religieuzen in 1462 bekwamen nadat zij hun woning in de toenmalige St.-Jansstraat verkocht hadden.

In 1680 stichtte Jonkvrouw Stoop in deze straat de Salesschool, naar de patroon H Franciscus van Sales, waar arme meisjes en wezen door een 20-tal zustertjes onderwezen werden.

In de ontvangsten voor 1843 vinden we een post van 2500fr (62€) voor de afbraak van de papiermolen in de Brabantdam 

3 april 1847. De gemeenteraad beslist tot de rechttrekking van de Brabantdam. Eén zijde zal niet veranderen. Langs de overzijde zullen een aantal huizen worden afgebroken vanaf de Abeelstraat. Volgens de “Gazette van Gent” hebben deze huizen weinig waarde.

18 augustus 1876: In de “Gazette van Gent” lezen we : “De waterloop achter de Brabantdam ligt te stinken dat het ondraaglijk is. Nu het water zo laag is, kan men zien dat er gezinnen zijn die verkiezen hun vuilnis in het water te werpen in plaats van aan de “mestpacht” te geven. Wanneer zal eindelijk de Brabantdam verbreed worden”. Hier moeten we bemerken, dat de Brabantdam een staatsbaan was, waardoor dit probleem buiten de bevoegdheid lag van de gemeenteraad. 

Nu zal door het wegtrekken van de vele interimkantoren het vroegere imago weerkeren en de nodige activiteit voor de etalageruiten verhogen. Het bannen van alle autoverkeer zou in ieder geval een mogelijkheid zijn deze omgeving nog interessanter te maken voor de vele kooplustigen als voor de bewoner.

—————

Bron:

Ghendtsche Tydinghen 1975 – Vol4 N°3

Ghendtsche Tydinghen 1976 – Vol5 N°1

Ghendtsche Tydinghen 1981

Gentblogt – Albert Sug en de Belle Epoque in Gent: série 1 (20) Vlaanderenstraat

GENT’S VROEGSTE GESCHIEDENIS – Maurits Gysseling

Beschrijving van Gent – G. Celis