Begijnhof – St.-Elisabethbegijnhof

Het St.-Elisabethbegijnhof wordt ook wel het “Oud Begijnhof” of “Groot Begijnhof” genoemd. Er wordt algemeen aangenomen dat dit begijnhof gesticht werd in 1234 doch ontbreken de bewijzen. De vroegste geschreven bronnen gaan terug tot 1242.

Begijnhoven waren een reactie op het zedelijk verval en wantoestanden die zich vanaf  de 12e eeuw voordeden. Nieuwe religieuze bewegingen ontstonden met nadruk op soberheid en geloof. Waar zij in eerste instantie verspreid en ten dienste van zieken en minder begoeden leefden groeide de drang zich in gemeenschap af te zonderen. Wat meer garantie bood op veiligheid en eerbaarheid.

Onder impuls van Gravin Joanna van Constantinopel en haar zus Margareta verrees in 1234 op de terreinen van het “brouch” of “broekland”, een moerrassig gebied met poelen, een minidorp voor de begijnen: het St.-Elisabethbegijnhof.

Het beheer behoorde toe aan de Graven van Vlaanderen. Het geestelijke bestuur werd in 1246 overgelaten aan de Paters Predikheren. Twee aangewezen voogden, door Graaf Lodewijk van Male benoemd, en hun opvolgers kregen de opdracht bescherming te geven aan de bewoners van het hof. Wat zeker nodig was tijdens de 16-eeuwse godsdienstonlusten toen dit begijnhof en zijn inwoners het hard te verduren kregen.

Dit gesticht, met muren en wallen omgeven, met een poort omsloten, voorzien van kerk en gasthuis, was een stad op zich met nadruk op netheid, eenheid, orde en religie. Het had een internationaal aanzien dat spijtig genoeg gedoemd was om te verdwijnen.

De Franse bezetter deed de kerk in 1797 sluiten en verdreven zo de begijnen uit hun conventen. Ondanks de kerk op 31 mei 1801 terug werd geopend kantte het bestuur der godshuizen, die de volledige inboedel in eigendom hadden, zich tegen de begijntjes.

Op 15 september 1864 lezen we dat de voorbije zomer de bewoners van de Begijnengracht en Begijnendries verplicht waren deuren en ramen gesloten te houden door de onverdraaglijke stank daar het Leitje sedert jaren niet gereinigd werd. Reeds in de Peperstraat en Burgstraat was de stank waar te nemen. Evenzo is het gesteld op de Reep, die een grote reiniging behoeft. (De Beurzencourant).

Na jarenlange plagerijen tot doel de begijntjes te verdrijven verlieten op 29 september 1874 de laatste begijnen het hof om zich te vestigen in hun nieuwe verblijfplaats te St.-Amandsberg geschonken door Hertog Engelbert-August van Arenberg. Achter het oud kerkhof van de Dampoort zal, op de 8ha grond van de Nieuwhofkouter, een nieuw Begijnhof verrijzen.

29 september 1874. Vandaag verlaten de begijntjes het St.-Elisabethbegijnhof om hun intrek te nemen in het nieuw begijnhof te St.-Amandsberg. De stoet met rijtuigen begeleid door Gentse dames verliet het oud begijnhof om twee uur. Aan de grens te Sint-Amandsberg werden de begijntjes verwelkomd door burgemeester Braeckman. Te St.-Amandsberg waren een drietal triomfbogen opgericht en tientallen opschriften met welkomstgroeten versierden de straten. In het nieuw begijnhof werden de begijntjes ontvangen door de bisschop en door de hertog van Arenberg gekleed in zwart habijt en versierd met het kardon van het Gulden Vlies en met het kordon van het Groot Kruis van de orde van Paus Pius IX.

Het nieuw begijnhof werd gebouwd naar de plannen van Arthur Verhaegen. Het telt drie pleinen nl. het Elisabethplein, het Sint-Antoniusplein en het Sint-Beggaplein en acht straten: Arenbergstraat, Sint-Amandstraat, Sint-Baafsstraat, Sint-Lievensstraat, Pius IX-straat, Calvariebergstraat, O.L.-Vrouwstraat en Kruisstraat. Het begijnhof telt veertien conventen elk voor 30 à 35 begijntjes en tachtig woningen, een infirmerie en een kerk. 

In 1950 zal Margriet Schaeck als laatste begijn toetreden tot het convent binnen het Begijnhof Sinte-Elisabeth. De vzw die dezelfde naam draagt is sinds 1925 eigenaar van het domein dat na de Eerste Wereldoorlog in handen van de staat kwam.

———-

Bronnen:

foto St.-Elisabethbegijnhof – J. Verplancken(Fb)

Ghendtsche Tydinghen 1979 – Vol8 N°4

Ghendtsche Tydinghen 1981 – Vol10 N°2