Reep – Nederschelde

24.09.2018: Leie en Schelde vloeien opnieuw samen in Gent

De Gentse bevolking geniet van een zoveelste historisch moment. Bijna 60 jaar geleden keerde Gent zich een beetje af van het water want de Nederschelde werd gedempt. Sinds eind 2016 heeft Vlaanderen 2,5 miljoen euro geïnvesteerd om het water opnieuw te laten stromen. De hele buurt onderging een gedaanteverwisseling en is nu ongetwijfeld één van de mooiste plekjes geworden in het historische centrum van Gent.

Over de aangekondigde verbinding van de Nederschelde en de Leie wordt in Gent al jaren gesproken, het openleggen zelf begon eind 2016. “Er waren een hele reeks ingrijpende werkzaamheden noodzakelijk”, klinkt het bij “Vlaamse Waterwegen”. De kaaimuren werden blootgelegd en vervolgens gerenoveerd of vernieuwd. Ook de riolering was aan vernieuwing toe en aan de Bisdomkaai werd een verlaagde kade gebouwd. Jaren geleden werden al de Wijdenaardbrug, de Nieuwbrug, de Bavobrug en de Scaldissluis gebouwd. Tijdens de afgelopen weken startte de aannemer vervolgens met de graafwerken. Maar liefst 13.000 m3 aarde werd er weggegraven en vervolgens afgevoerd.

Op 3 november 2018 wordt de nieuwe waterverbinding officieel geopend. Dan is ook de Scaldissluis, iets verderop, gebruiksklaar.

———-

De Nederschelde neemt aanvang voorbij de Watermolen aan de Brabantdam en liep langs de Reep, Koepoortkaai, Visserij tot aan de Keizerpoort.

De Nederschelde heeft in zijn geschiedenis al vele gezichten laten zien. De talrijke soms ingrijpende aanpassingen aan deze waterloop en oevers hebben deze omgeving in vele gedaantes laten verschijnen.

De Reep is de link naar de vroegere Nederscheldekaai. Het betekent niet meer als een rechte strook grond veelal langs een water, in dit geval de Nederschelde.

Een vroegste verwijzing naar de Reep gaat terug tot 1327 waar sprake is van “vanden Reepe”. In 1334 wordt er gesproken over “- upten Reepe”.

De oudste gedocumenteerde plaatselijke havenactiviteiten situeren zich veel vroeger en wel voornamelijk in de buurt van het Bisdomplein en het Geeraard Duivelsteen. Reeds in de 9e eeuw zou hier hoogwaardig textiel verscheept worden richting Europa.

De fabriek Lousbergs was gevestigd op de Reep in het gewezen klooster de Kapucinessen. De fabriek had een ingang op de Keizer Karelstraat sedert 1840. In 1859 telde deze fabriek 2400 werknemers. F. Lousbergs, geboren te Gent op 31 augustus 1999, behoorde tot de groep personen die meer dan 2000 fr (50€) belasting betaalden (1858: 3029 fr (75€)) en was aldus verkiesbaar voor de senaat. In tegenstelling echter met de andere verkiesbaren lagen al zijn bezittingen echter in Gent. Op 1 september 1859 komt Ferdinand Lousbergs te overlijden. Hij wordt begraven op het Campo Santo te Sint-Amandsberg (graf sectie F nr. 80). Bij testament schonk F. Lousbergs aan het Bestuur van de Burgerlijke Godshuizen van Gent een stuk grond met een waarde van 65000 fr (1612€) en een som van 400000 fr (9916€) voor de bouw van een gesticht bestemd voor gebrekkige of oude textielarbeiders. Na enkele betwistingen werd het legaat bij K.B. van april 1861 goedgekeurd. Het gesticht werd gebouwd naar het plan van architekt Pauli. De laan werd in 1864 Lousbergslaan genoemd.

Wat gebeurde met de fabriek van Lousbergs? Deze fabriek was de grootste katoenspinnerij en -weverij van Gent met 46.000 spoelen en 1.100 weefgetouwen. De waarde werd geschat op ongeveer vier miljoen fr. De erfgenamen vroegen aan de regering een naamloze maatschappij op te richten om de fabriek van Loushergs verder uit te baten. De regering stond gunstig tegenover dit voorstel maar er kwam protest vanwege een dertigtal Gentse nijveraars. De petitie aan de regering werd opgesteld door Camille de Bast. Hierop verzaakten de erfgenamen aan hun voorstel. De textielfabriek krijgt nu de naam Dehemptinne en zal alzo lang in de volksmond gekend blijven. Op 15 november 1873 werd de naamloze maatschappij Ferdinand Lousbergs met een kapitaal van tien miljoen fr. opgericht. De beheerders waren Ch. Dehemptinne, Jozef Dehemptinne, Jules Dehemptinne en J. Casier-Dehemptinne. Net als een aantal andere katoenfabrieken werd Dehemptinne gesloten in de periode tussen de twee wereldoorlogen.

Op 1 april 1863 keurt de gemeenteraad het plan goed van schepen de Maere dat de verplaatsing voorziet van de sluis aan de Braemgaten (= Watermolenbrug) aan de Brabantdam naar de Nederschelde. Bij de minister van Openbare werken zal het belang van dit werk worden aangetoond. Vervolgens worden langs de Reep op 26 maart 1864 een 30-tal kaarspopulieren geplant.

Voor 1880 was de Nederschelde rustig en ondiep in de zomer waar kinderen het nodige vertier vonden en populieren pronkten langsheen de oever. Het regenseizoen deed het water stijgen en de stroming toenemen wat vele vissers lokte. Schilderachtige taferelen die ook door verscheidene kunstenaars werden vastgelegd.

In 1960 ging de stad tot de demping van de Reep over zonder de “Commissie van Monumenten en Stadsgezichten” te raadplegen die slechts post factum haar beklag kon maken, enerzijds omdat men ze over het hoofd had gezien, anderzijds omdat de Reep een historische grens van Gent was geweest en dat bovendien Gent zonder zijn vaarten en kanalen zijn ziel aan ’t verliezen was.

Demping Nederschelde 1960

Rond 1960 werd de Nederschelde gedempt van het Geeraerd Duivelsteen tot aan de Veermankaai om meer parkeerruimte te creëren.

Het deel naar de Brabantstraat toe was door de saneringswerken volgens het Zollikofer-DeVigneplan reeds overwelfd tussen 1882 en 1884.

1973: Het algemeen structuurplan

De wens komt tot uiting al de waterlopen te behouden omdat Gent zonder waterlopen niet langer Gent zou zijn. Er wordt zelfs melding gemaakt om bepaalde gedempte waterlopen opnieuw open te maken zoals de Reep. Wij hebben nooit kunnen begrijpen dat om enkele auto’s meer te kunnen parkeren de plaats waar Gent rond gebouwd werd nl. de samenvloeiing van Leie en Schelde heeft doen verdwijnen door de demping van de Schelde aan de Reep en Nieuwbrugkaai. De Schelde die op die lokatie een stuk van de grens vormde tussen 2 keizerrijken! Zonderling dat men er vroeger nooit aan gedacht heeft daar een toeristisch aantrekkingspunt van te maken.

Als vierde punt op de agenda van 1973 wordt er rekening gehouden met het voorstel de voornaamste winkelstraten en belangrijkste pleinen verkeeersvrij te maken.

Het opnieuw openleggen van de Nederschelde startte begin 2011 aan de Veermankaai tot aan de Nieuwbrug alwaar de bouw van de Scaldissluis zal zorgen voor de waterregeling tussen de Opperschelde komende van de Ketelvest en de Nederschelde richting Portus Ganda.

In tijden van weleer zorgden de Braemgaten en de demping van de Nederschelde voor een gepaste watercontrole.

Een doorsluissysteem maakt het de pleziervaarder mogelijk zonder al te veel moeite een niveauverschil van 1.16 m te overwinnen. Met een breedte van 5.50m en een lengte van 40m kunnen meerdere bootjes “versast” worden. Zo worden rondvaarten omheen en doorheen het historische centrum een ware attractie.