Hoofdbrug

Is het nu Hoofdbrug of Onthoofdingsbrug? In ieder geval blijken beide namen gewettigd.

De Hoofdbrug was, zoals de naam laat vermoeden, de voornaamste brug van ’s Gravenburg, een versterking voorzien van gronden omheen het Gravensteen, met poorten omsloten, met grachten omgeven en met een eigen bestuur. Aan de ene zijde was er de Leie, aan de ander kant de Lieve door een gracht verbonden met de Schipgracht. Die verbindingsgracht kreeg op termijn de naam “Plotersgracht” daar de leertouwers er hun velplotterijen mochten inrichten. Over die gracht werden verschillende stenen brugjes gebouwd.

Op onderstaand plan dd. 1534 zie je het Oudburg castrum of burchtgebied met links centraal het Gravensteen en aan de overzijde van het plein de St.-Veerlekerk. Rechts merk je de Grauwpoort.

De onthoofdingsbrug, de naam zegt het zelf nl. op deze plaats vonden er sinds 1297 onthoofdingen plaats van burgers die zich ernstig hadden misdragen zoals moord of verkrachting. Dit stond vermeld in het “Groot Charter” door Gwijde van Dampierre verleend aan de Gentse bevolking.

Bij de strafuitvoering werd de brug afgesloten met 2 dwarsliggende staken om het volk op afstand te houden. Het schavot, een houten verhoog waarop de executie ten uitvoer werd gebracht, stond in het midden van de brug met het kapblok erop bevestigd. Klaar om het vonnis ten uitvoer te brengen. Tot in 1585 vonden regelmatig deze gruwelijkheden plaats.

Vermeldingen over deze brug gaan terug tot in 1274. Toen stond hier aan de verdedigingspoort van het ’s Gravenburg een houten ophaalbrug die in 1371 door een stenen brug is vervangen. Op de borstwering zijde Gravensteen stond een O.L.-Vrouwbeeld met kind in een ijzeren huisje. De Beeldenstorm was aanleiding tot vernieling van dit beeld in 1566. In 1602 fleurde een nieuw beeld de brug op. Aan de overzijde een beeld van de beul met het zwaard in de lucht klaar om de veroordeelde een kopje kleiner te maken. Een symbolische voorstelling van de hoge rechtsmacht van de Gentse schepenbank.

In 1855 kwam er een houten draaibrug. Om in 1874 een vaste stenen brug te plaatsen waarbij in 1898 de weg over de brug door de aanleg van een tramlijn richting Brugse Poort werd verbreed. Een laatste ingrijpende verandering vond plaats in 1950 ter vernieuwing van het wegdek in gewapend beton.

De onthoofdingsbrug in de sage van de Vaderbeul :

Rond 1370 worden vader en zoon tijdens een oproer opgepakt en komen in de gevangenis terecht. Toenmalig Graaf Lodewijk van Male sprak volgende vonnis uit : “Om genade te verlenen zal of de vader of de zoon de ander moeten onthoofden. Hij die de straf uitvoert zal genade bekomen en de vrijheid genieten”. De vader, bekommerd om zijn kind, offert zich op en overtuigt zijn zoon deze executie uit te voeren.

Op de onthoofdingsbrug nabij het Gravensteen wordt alles in gereedheid gebracht om de terechtstelling uit te voeren. De zoon , die eerst wordt aangevoerd, wacht ontroerd de komst van zijn vader af. Eenmaal dit gebeurd wordt de hals van alle kledij vrijgemaakt en kan de onthoofding plaatsvinden. Een beklemmend moment waarbij vader en zoon huiverden van ontzetting.

Uiteindelijk wordt de zoon het zwaard aangereikt. Met volle kracht wordt het zwaard opgeheven, waarbij het lemmer uit de hecht valt en met de punt in het houten vloeroppervlak van het verhoog blijft steken. Daar de executie slechts een éénmalig feit was werden vader en zoon onmiddellijk vrijgelaten.

Beiden vielen elkaar direct in de armen, opgelucht door dit ongelooflijke toeval maar ook zielsgelukkig door de vrijheid die zij opnieuw verkregen. Maar reeds de volgende nacht sloeg het noodlot toe. Door de emoties van deze zware beproeving begaf hun hart en stierven zij een veel te vroege dood.

In het STAM, het Gents Stadsmuseum op de Bijlokesite, herinnert een schilderij dd. 1608 naar de hand van Pieter Pieters ons aan dit triestig voorval. Ook stond er tot eind 18e eeuw een beeldengroep op de brug refererend naar deze legende.   

—————

Bronnen:

Ghendtsche Tydinghen 1991

Gentblogt – Albert Sugg en de Belle Epoque in Gent: serie 1 (54) Het Gravensteen I (kant Lieve)

nl.wikipedia.org